مطالعات ژئوشیمیایی، کانی‌شناسی و سیالات درگیر کانسار مس، نیکل، کبالت و اورانیم مسکنی، انارک (ایران مرکزی)

کانسار مسکنی در ایران مرکزی و ناحیه دگرگونه انارک – خور قرار دارد. مطالعات میکروسکوپی برروی مقاطع صیقلی، نازک صیقلی و نازک دو بر صیقل تهیه شده از نمونه‌های کوارتز و کلسیت موجود در رگه‌های کانه‌دار انجام گرفت. کانه‌های مشاهده شده در مقاطع صیقلی، شامل: کالکوسیت، نیکلین، کالکوپیریت، راملزبرژیت و مالاکیت است که کانه راملزبرژیت در اطراف نیکلین قابل مشاهده و نشان‌دهندة ته نشست نیکل و افزایش میزان آرسنیک در محلول‌های کانه‌دار است. بیشتر سیالات درگیر مطالعه شده از نوع دو فازی غنی از مایع (L + V) هستند. از نظر ژنتیکی، انواع مطالعه شده به‌صورت اولیه هستند. در این مطالعات بر اساس آزمایش انجماد، دمای ذوب آخرین یخ سیالات درگیر (Tlm) از 6/1- تا 5/18- درجه سانتی‌گراد و شوری آن‌ها 5/22 - 2 درصد وزنی معادل نمک طعام محاسبه شد. در آزمایش گرم کردن، دمای همگن شدن اکثر سیالات درگیر در محدوده 160– 130 درجه سانتی‌گراد به‌دست آمد. نمودار دمای همگن شدن – شوری سیالات درگیر، نشان می‌دهد که سیالات کانه‌ساز دارای دو ﻣﻨﺸﺄ کاملاً متفاوت هستند که این امر می‌تواند بیانگر کانه‌زایی در دو مرحله جداگانه یا سیالات کانه‌زا با دو ﻣﻨﺸﺄ کاملاً متفاوت باشد. احتمالاً یکی از آن‌ها ﻣﻨﺸﺄ ولکانیکی و دیگری ﻣﻨﺸﺄ شورابه‌های حوضه‌ای را نشان می‌دهد. در تجزیه‌های ژئوشیمیایی نمونه‌های جمع‌آوری شده از مناطق مختلف کانسار مسکنی عناصر کبالت، نیکل، مس، روی، سرب، توریم، اورانیم، زیرکونیم و استرانسیم اندازه‌گیری شدند که از این میان، کبالت، نیکل، مس و اورانیم اهمیت بیشتری دارند. نمودارهای پراکندگی این عناصر ترسیم و همبستگی آن‌ها نسبت به هم تعیین شد. نتایج این تجزیه‌ها نشان داد که میانگین عناصر اورانیم، توریم، نیکل و مس به ترتیب 269، 26، 452 و 10786 ppm است. ویژگی جالب دیگر، همبستگی معکوس بین میزان اورانیم و نسبت Th/U است. این ویژگی نشان می‌دهد که میزان بالای اورانیم در این سنگ‌ها در ارتباط با تفریق ماگمایی نیست. برخلاف نمونه‌های رگه‌ای، همبستگی بین تغییرات اورانیم، مس و نیکل در نمونه‌های سنگ میزبان وجود ندارد. این مشخصه یکی از ویژگی‌های شاخص شوشونیت‌ها و آندزیت‌های سنگ میزبان کانه‌زایی در این منطقه است که نشان می‌دهد این عناصر از سنگ میزبان ﻣﻨﺸﺄ نگرفته‌اند. مطالعات ژئوشیمیایی و پتروگرافی وجود سنگ میزبان با ماهیت ماگمای شوشونیتی را نشان داده است.